– W maju po raz pierwszy po zimie wystawiamy się na silne promieniowanie słoneczne. Ten szok dla skóry może skończyć się poparzeniem, które jest jednym z ważniejszych czynników ryzyka rozwoju czerniaka. Opalajmy się więc z umiarem, stosując wysokie filtry, a przede wszystkim sprawdzajmy naszą skórę – apeluje prof. Piotr Rutkowski z Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

Coraz więcej Europejczyków, w tym też Polaków, choruje na czerniaka. Zachorowalność na ten nowotwór wzrosła w ostatnich 30 latach o 300%. To jeden z najbardziej śmiercionośnych nowotworów. Szacuje się, że w Polsce liczba zachorowań przekroczyła już 2300 nowych przypadków rocznie. Prawie 50% pacjentów umiera. Sytuacja ta związana jest z niską świadomością Polaków z zakresu właściwej profilaktyki i diagnostyki.

– Konsekwencją braku wiedzy i niewłaściwych zachowań jest późne rozpoznanie, a dla nas lekarzy, gdy choroba jest już zaawansowana, oznacza to mocno ograniczone możliwości skutecznego leczenia – dodaje prof. Rutkowski.

Jak się chronić?

Prof. Rutkowski zapewnia, że profilaktyka czerniaka jest tak samo prosta jak diagnostyka. Należy unikać nadmiernego słońca, stosować kremy z wysokimi filtrami UVA i UVB, nosić okulary przeciwsłoneczne, nie korzystać z solarium, regularnie oglądać skórę w celu szybkiego zidentyfikowania ewentualnych nowych i nietypowych zmian, zgłosić się do dermatologa lub chirurga onkologa, aby obejrzał znamiona – wymienia jednym tchem prof. Rutkowski i dodaje – a jeśli okaże się, że pieprzyk lub narośl wymaga wycięcia i niesie znamiona nowotworowe należy natychmiast poddać się zabiegowi i jak najszybciej rozpocząć leczenie.

Leczenie: najważniejsze – nie czekać

Pacjenci chorzy na czerniaki we wczesnym stadium leczeni są poprzez proste chirurgiczne wycięcie zmiany wraz szerokim marginesem okolicznej tkanki. W przypadku nowotworów o grubości powyżej 1 mm w celu dokładnego określenia stadium zaawansowania choroby, dokonuje się także biopsji węzłów chłonnych wartowniczych (położonych najbliżej pierwotnego ogniska nowotworu) i jeśli komórki nowotworowe zostaną w nich zidentyfikowane, usuwa się także okoliczne węzły chłonne.

– Jeśli jednak czerniak wstępuje w postać przerzutową uogólnioną, czyli pacjent ma przerzuty do odległych części ciała, np. w wątrobie, mózgu czy kościach, sytuacja terapeutyczna jest bardzo trudna. Do tej pory opierała się na leczeniu paliatywnym. Dziś, dzięki ogromnemu postępowi medycyny, pacjenci z zaawansowanym czerniakiem mają szansę na nowoczesne leczenie immunologiczne, które mobilizuje ich własnych układ odpornościowy do walki z nowotworem, a także terapię celowaną, która uderza bezpośrednio w komórki guza. Po raz pierwszy od dziesięcioleci mamy dwa leki, które rzeczywiście wydłużają przeżycie pacjentów z bardzo zaawansowanym czerniakiem. To niesłychany postęp i wielka nadzieja dla pacjentów – o leczeniu czerniaków mówi prof. Rutkowski.

Na co zwrócić uwagę – ABCDE czerniaka

Czerniaki mają wiele cech charakterystycznych, które pomagają w ich rozpoznaniu. Cechy te określane są za pomocą kryteriów ABCDE (pochodzących od pierwszych liter angielskich słów: Asymmetry, Border, Color, Dimension i Evolution):
A – asymetria np. znamię „wylewające” się na jedną stronę,
B – brzegi poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia,
C – kolor niejednolity, a także czerwony lub czarny,
D – wielkość zmiany powyżej 0,5 cm,
E – ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Wszystkie znamiona, narośla, pieprzyki, które mają te cechy powinny zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga onkologa i w razie jakichkolwiek wątpliwości wycięte. Badanie przeprowadzane u specjalisty jest bardzo szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne. Lekarz skanuje całą skórę specjalnym urządzeniem, które wychwytuje wszelkie atypowe zmiany.

Karnacja ma znaczenie

Jednym z czynników sprzyjających powstaniu czerniaka jest określony typ urody. Bardziej narażone są osoby o jasnych i rudych włosach, jasnych oczach, bardzo jasnej cerze, często z piegami, znamionami, które łatwo ulegają poparzeniom słonecznym, słabo tolerują słońce i opalają się z dużym trudem lub w ogóle. – Warto zaznaczyć, że ok. 25% mieszkańców naszego kraju reprezentuje typ urody 1 lub 2, czyli ma bardzo jasną lub jasną karnację, łatwo ulegającą poparzeniom słonecznym. Jeśli doliczyć do tego także osoby z jasną karnacją, która mimo wszystko lepiej się opala i jest bardziej odporna na poparzenia słoneczne, to w sumie ok. 65% populacji Polaków, mieści się w grupie o wysokim stopniu ryzyka zachorowania na czerniaka – dodaje prof. Rutkowski. Bądźmy odpowiedzialni – to najtańsza i najskuteczniejsza profilaktyka raka skóry – puentuje prof. Rutkowski.